Khi bơm làm việc trong một hệ thống nhất định thì chỉ có một điểm làm việc cho một giá trị cột áp H và lưu lượng Q xác định. Trong quá trình làm việc, do yêu cầu dùng nước, nhiều khi phải thay đổi điểm làm việc của bơm và hệ thống. Sự thay đổi điểm làm việc của bơm theo một yêu cầu nào đó gọi là sự điều chỉnh.
Để nhận được điểm làm việc mới của bơm có hai cách điều chỉnh: thay đổi đặc tính đường ống và thay đổi đặc tính máy bơm.
Thay đổi đường đặc tính đường ống thường được thực hiện nhờ van trên ống đẩy. Phương pháp này còn được gọi là điều chỉnh tiết lưu.
Thay đổi đường đặc tính máy bơm được thực hiện bằng cách thay đổi số vòng quay trên trục bơm.
Điều chỉnh bằng phương pháp tiết lưu
Nội dung của phương pháp điều chỉnh tiết lưu là thay đổi độ đóng mở của van trên ống đẩy để có lưu lượng yêu cầu. Van này cũng là thiết bị đã lắp sẵn trên ống đẩy. Vì thế điều chỉnh bằng phương pháp này không đòi hỏi phải có thêm bất kỳ một thiết bị nào khác. Nên chú ý là chỉ được phép điều chỉnh bằng van trên ống đẩy, không được dùng van trên ống hút vì sẽ làm tăng tổn thất cột áp trên ống hút và điều đó có thể dẫn đến hiện tượng xâm thực.
Ở điều kiện làm việc bình thường, van mở hoàn toàn, điểm làm việc của hệ thống là A(QA, HA). Bằng cách thay đổi độ mở của van, có thể thay đổi lưu lượng máy bơm từ QA đến Q=0. Ứng với mỗi vị trí mở của van có một đường đặc tính mới của đường ống.
Phương pháp điều chỉnh này đơn giản, thuận tiện nhưng không kinh tế. Vì vậy nó chỉ được áp dụng ở các trạm bơm nhỏ, thời gian điều chỉnh ngắn.
Điều chỉnh bằng cách thay đổi số vòng quay
Thực chất của việc điều chỉnh này là làm thay đổi đường đặc tính Q-H của máy bơm để nó cắt đường đặc tính ống tại điểm đáp ứng lưu lượng yêu cầu.
Khi số vòng quay trên trục thay đổi không quá 50% số vòng quay định mức thì hiệu suất máy bơm hầu như không đổi. Cần lưu ý là chỉ được điều chỉnh theo xu hướng giảm số vòng quay.
Áp dụng phương pháp điều chỉnh này mặc dù phải lắp thêm thiết bị điều chỉnh nhưng vẫn mang lại hiệu quả kinh tế đáng kể.
Thiết bị điều chỉnh được sử dụng rộng rãi hiện nay là bộ biến tần. Sử dụng thiết bị này, việc điều chỉnh thường được cài đặt theo áp lực trên ống đẩy và phạm vi điều chỉnh rộng, linh động.
Máy bơm có đường kính bánh xe công tác D1, khi làm việc trong hệ thống có lưu lượng Q1. Để đạt được lưu lượng Q2 theo yêu cầu, phải tính toán để gọt bánh xe công tác đến đường kính D2.
Để đảm bảo hiệu suất máy bơm gần như không đổi, tỷ lệ gọt phải nằm trong giới hạn cho phép.
Gọt bánh xe công tác là phương pháp điều chỉnh hiệu quả, đơn giản để thay đổi lâu dài chế độ làm việc của máy bơm. Nếu muốn khôi phục lại chế độ làm việc cũ, cần thay lại bánh xe công tác.