Bánh xe công tác là bộ phận quan trọng nhất của các máy bơm. Nó có nhiệm vụ truyền năng lượng nhận được từ động cơ cho chất lỏng.
Bánh xe công tác được chế tạo với loại dẫn nước vào một phía và loại dẫn nước vào hai phía kiểu kín hoặc kiểu hở. Bánh xe công tác kiểu kín dẫn nước vào một phía gồm đĩa trước ( đĩa ngoài) và đĩa sau ( đĩa trong). Giữa 2 đĩa là các bánh xe công tác có chiều cong ngược với chiều quay bánh xe. Tùy theo hệ số tỷ tốc thấp hay cao mà cánh có thể có một hoặc hai độ cong. Ở đĩa có bạc để lắp trục bơm.
Bánh xe kiểu hở khác bánh xe kiểu kín là không có đĩa trước, các cánh lắp sát với vỏ bơm ( có khe hở nhỏ). Bánh xe kiểu hở thường dùng với những máy bơm dùng để bơm chất lỏng có hạt (bơm bùn đất, bơm cát sỏi...). Đôi khi các loại bơm giếng khoan cũng sử dụng bánh xe công tác kiểu hở.
Bánh xe dẫn nước vào hai phía có hai đĩa ngoài và một đĩa trong. Bạc lắp trục ở đĩa trong.Bánh xe nước vào hai phía thường dùng với những bơm lưu lượng lớn, nó làm cho đặc tính làm việc của bơm tốt hơn. Với cách dẫn nước vào bánh xe như vậy sẽ không gây ra lực hướng trục khi bơm làm việc và cho phép bố trí hai ổ trục ở hai phía bánh xe, làm tăng độ cứng vững của bơm.
Bánh xe công tác của bơm ly tâm thường có 6÷8 cánh. Với những bơm dùng để bơm chất lỏng bẩn, bơm bùn đất, số cánh bánh xe ít hơn thường có từ 1÷4 cánh.
Kích thước của phần dẫn dòng của bánh xe được xác định nhờ tính toán thủy động. Bánh xe chịu tác dụng của nhiều lực: phản lực dòng chảy, lực ly tâm và nếu bánh xe lắp căng trên trục thì còn có phản lực tác dụng tại chỗ lắp.
Ngoài việc thỏa mãn các yêu cầu về thủy động của phần dẫn dòng và độ bền cơ khí, việc thiết kế bánh xe phải tạo nên dạng thuận lợi cho việc đúc và gia công cơ khí. Công nghệ đúc ngày nay cho phép chế tạo bánh xe công tác có phần dẫn dòng với độ chính xác cao và bề mặt các rãnh sạch, không cần phải gia công thêm nữa.Trường hợp đặc biệt, đôi khi người ta dùng bánh xe đúc kết hợp với hàn.
Vật liệu chế tạo bánh xe công tác của bơm phải đáp ứng được các yêu cầu về tổ hợp độ bền cơ học, độ dãn nở, tính chống ăn mòn và chống mài mòn cao.
Tính cơ học của vật liệu phải đảm bảo độ bền của bánh xe không những trong các điều kiện làm việc bình thường mà cả trong các chế độ đặc biệt có thể xuất hiện khi làm việc. Vật liệu không những phải bền mà còn phải dẻo để trường hợp nếu có dị vật trôi lọt vào bơm thì không làm hỏng bánh xe. Do khe hở giữa bánh xe và đệm chống thấm rất bé, nên bánh xe có thể chạm tức thời vào đệm. Bởi vậy vật liệu bánh xe phải có tính chống mài mòn tốt. Ngoài ra, vật liệu bánh xe có thể bị han gỉ do tính chất hóa học và vi sinh vật của nước. Vận tốc dòng chảy rất lớn trong bánh xe và khe hở của đệm chống thấm tạo nên điều kiện rất xấu cho sự làm việc của vật liệu về mặt ăn mòn và han gỉ. Vật liệu bánh xe phải có tính đúc tốt và dễ dàng gia công cơ khí.
Đa số các trường hợp bánh xe công tác chế tạo bằng gang xám. Bơm dùng để bơm hóa chất chết tạo bằng gang silic, nhược điểm của loại vật liệu này là rất giòn.
Những máy bơm lớn, áp lực cao, bánh xe chế tạo bằng thép không gỉ.
Những bơm bơm chất lỏng có chứa bột ( bơm nạo than bùn, bơm bùn đất....) bánh xe chế tạo bằng thép mangan có nâng cao độ cứng.
Trong thời gian gần đây, người ta đã bắt đầu sử dụng loại chất dẻo, loại vật liệu có độ bền cơ học tương đối cao và chịu được tác dụng của môi trường khí thực để chế tạo bánh xe công tác.